VEGA-LIFE

Vegetarische schoenen en het milieu

Onderzoek

In het kader van zijn studie Milieukunde heeft Rick Scholtes in 2000 een stage gedaan bij de Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV). Tijdens deze stage heeft hij de milieuaspecten van lederen schoenen vergeleken met vegetarische schoenen. Als niet-leren-schoenendrager krijg je nog wel eens te horen dat je het milieu zwaarder belast door schoenen gemaakt van plastic te dragen; aan de andere kant zijn er verschillende organisaties (waaronder de NVV), die juist wijzen op de negatieve milieuaspecten van de productie van leer. In het onderzoek heeft Rick runderlederen schoenen vergeleken met schoenen gemaakt van het materiaal vegetan. Vegetan is de naam die Vegetarian Shoes (Engelse producent van Vegetarische schoenen) heeft gegeven aan de gebruikte kunststof. Hieronder vindt u een samenvatting van zijn onderzoek.

Leer

Het maken van leer gebeurt al meer dan 7000 jaar. De eerste mensen die zich hier mee bezig hielden, hingen de verse huiden in de zon. Vervolgens werden de huiden gestampt in vet en hersenen waarna ze werden geconserveerd met behulp van zouten en tot slot gerookt. Het looien werd 400 v. Chr. ontwikkeld door de Egyptenaren en de Herbreeuwen, waarbij plantaardige looistoffen werden gebruikt. Tijdens de Middeleeuwen waren het de Arabieren die het ambacht van het leer bewerken zo verbeterden dat er dure leersoorten ontstonden (Marokijnleder en Corduaans leder). Rond de 15e eeuw waren de leerlooierijen verspreid door heel Europa en in het midden van de 19e eeuw werden de eerste machines ingezet. Aan het einde van de 19e eeuw werd het chemisch looien, met name het looien met behulp van chroomzouten, geïntroduceerd. Deze laatste ontwikkeling bij het maken van leer was de eerste verandering in het chemische proces sinds minstens 2000 jaar.

Het looien is het met behulp van looistoffen omzetten van de huid in leer. De looistoffen zetten zich af in de open ruimte tussen de huidvezeltjes, waardoor een conserverende werking wordt verkregen. Daarnaast zorgt het looien ervoor dat het leer bestand is tegen uitdroging, vocht, hitte en koude.

Tegenwoordig wordt bij de productie van leer gebruik gemaakt van verschillende zouten (vnl. chroomzouten), verfstoffen, fungiciden, eiwitsplitsende enzymen, vetstoffen en zuren. Bovendien wordt er veel water gebruikt (28-44 liter water per kg huid) en vervuild met de gebruikte stoffen, waarvan chroom de grootste boosdoener is.

Vegetan

Vegetarian Shoes noemt het leervervangende materiaal dat zij maken vegetan. Vegetan is gemaakt van katoen en Lorica, een materiaal dat bestaat uit twee soorten plastic: Polyamide (PA) en Polyurethaan (PUR). Lorica wordt door het Italiaanse bedrijf Lorica Sud S.r.l. gemaakt. Het voordeel van dit plastic ten opzichte van andere plasticsoorten is dat het ademt, waardoor je in schoenen die van dit materiaal zijn gemaakt geen last van zweetvoeten krijgt. Overigens maakt niet alleen Vegetarian Shoes gebruik van Lorica, ook andere bedrijven (zoals Ethical Wares en Veganwares) die vegetarische schoenen maken, gebruiken Lorica. Daarnaast maakt Lorica Sud S.r.l. zelf ook diverse soorten schoenen en andere producten, zoals motorpakken.

Voor het verkrijgen van bepaalde eigenschappen worden er, net als bij leer, verschillende stoffen gebruikt: synthetische nalooistoffen, oliën, vetstoffen, verfstoffen en stoffen om het materiaal waterdicht te maken. Een aantal van deze stoffen wordt ook bij de productie van leer gebruikt.

De schoenen van Vegetarian Shoes bestaan voor ongeveer 20% uit PA, 20% PUR en 60% katoen. Het gebruikte katoen is niet afkomstig van biologische teelt. De (gangbare) katoenteelt bevindt zich vooral in Aziatische lagelonenlanden waar volop gebruik wordt gemaakt van water en chemicaliën (voor elke kilo katoen wordt 3 kilo chemicaliën gebruikt om er vervolgens een lap stof van te maken).

Vergelijking

Voor het vergelijken van de materialen is Rick in zijn onderzoek uitgegaan van de benodigde hoeveelheid materialen en stoffen voor één paar schoenen. Een schoen bestaat uit drie delen: bovendeel, voering en inlegzool en de buitenzool (zie figuur). Bij de vergelijking gaat het alleen om het materiaal waarvan het bovendeel is gemaakt. De zool van een schoen kan van verschillende soorten materialen gemaakt zijn. De zool van Vegetarian Shoes bestaat uit polyurethaan, PVC, FPR en Thiamo-rubber en hard plastic. Zolen van leren schoenen kunnen gemaakt zijn van rubber, leer of een samenstelling van materialen, zoals bij de zool van de schoenen van Vegetarian Shoes.

Verschil in benodigde hoeveelheid materiaal

Voor het maken van een paar schoenen van leer is een bepaalde oppervlakte huid nodig, net zoals er voor een paar vegetarische schoenen een bepaalde hoeveelheid Lorica nodig is. Voor leer is de gemiddelde oppervlakte benodigde huid relatief groot. Lorica heeft een steeds constante samenstelling, in tegenstelling tot huid die afkomstig is van dieren. De huid van dieren bevat delen die niet gebruikt kunnen worden voor de schoen, zoals plaatsen waar de huid te dun is of waar beschadigingen zijn ontstaan in de tijd dat het dier nog leefde (bijv. prikkeldraad, stokslagen, teken enz.). Uit een runderhuid kunnen gemiddeld ongeveer 8 à 10 bovendelen van een paar schoenen worden gemaakt, afhankelijk van de grootte van de huid en de grootte van de schoen (dit kan in sommige gevallen een verschil van meer dan 100% opleveren). Dit zorgt er voor dat er voor een bovendeel van een paar schoenen circa 4,5 kg huid nodig is. Voor een vegetarische schoen is ongeveer 380 gram vegetan nodig. Omdat de huid van een dier in zijn geheel wordt verwerkt tot leer, waarvan vervolgens de niet bruikbare delen worden verwijderd, bevatten ook deze afvalrestende de gebruikte stoffen (zoals zuren, chroom en vet). Hierdoor is de hoeveelheid gebruikte stoffen voor het verkrijgen van het leder voor de leren schoen veel hoger dan voor een schoen gemaakt van Vegetan.

Overige verschillen

De hoeveelheid water die gebruikt wordt voor de productie van het bovendeel van een leren schoen ligt tussen de 126 en 198 liter water. Voor schoenen gemaakt van vegetan is dit nog geen 2,5 liter. Ook is er een groot verschil in de hoeveelheid afval die ontstaat tijdens de productie. Bij de productie van een paar leren schoenen ontstaat tussen de 2,0 en 2,7 kg afval. Voor Vegetan is dit nog ongeveer 10 gram. Bovendien bevindt zich in het afval van een paar leren schoenen ongeveer 15 gram chroom.

Tot slot

Uit de gegevens die in het onderzoek naar voren zijn gekomen - en waarvan de belangrijkste hier genoemd staan - kan geconcludeerd worden dat de productie van het bovendeel van leren schoenen het milieu 3x zo zwaar belast als dat van vegetarische schoenen en dat vegetarische schoenen dus milieuvriendelijker zijn dan leren schoenen.

Hierbij moet echter wel een aantal kanttekeningen geplaatst worden. Aangenomen is dat de duurzaamheid van beide schoenen gelijk is. In het theoretische geval waarbij leren schoenen 3x zo lang meegaan als vegetarische schoenen, is er geen verschil in milieubelasting meer!

Verder is er uitgegaan van een soort gemiddelde schoen. Schoenen zijn er in alle verschillende soorten en maten, wat voor leren schoenen nog meer geldt dan voor vegetarische schoenen. Kleuren, prints etc vereisen verschillende soorten stoffen in het productieproces. Dit betekent dat de milieubelasting tussen leren schoenen, maar ook tussen vegetarische schoenen, onderling behoorlijk kan verschillen.

Als laatste is hier te noemen dat in het onderzoek is uitgegaan van de productie van leren schoenen in Nederland. Dit is echter voor de berekening van de milieuaspecten van leren schoenen zeer gunstig, omdat de meest vervuilende processen niet in Nederland uitgevoerd worden, maar in het buitenland. Daar is de wet- en regelgeving een stuk minder streng, als die er al is.

Op dit moment zul je in de reguliere winkel nog niet zo snel vegetarische schoenen gemaakt van het materiaal vegetan/lorica tegenkomen. Ze zijn echter wel te bestellen in Nederland bij Vega-life of in het buitenland bij het Australische Vegan Wares of het Engelse Vegetarian shoes of Ethicalwares.

Meer weten?

Het gehele verslag van het onderzoek is te lezen op de website van de NVV.

Bron: http://www.veganisme.org/